Walery Wróblewski –  patron Szkoły Podstawowej nr 3 w Sokółce

Walery Antoni Wróblewski – ur. 15 grudnia 1836 roku (według kalendarza juliańskiego; 27 grudnia według kalendarza gregoriańskiego) w Żołudku, zm. 5 sierpnia 1908 roku w Ouarville, polski działacz rewolucyjno-demokratyczny, jeden z przywódców Czerwonych, dowódca w powstaniu styczniowym, naczelnik wojenny województwa grodzieńskiego, naczelnik wojenny województwa lubelskiego w styczniu 1864 roku, generał Komuny Paryskiej, działacz Związku Zagranicznego Socjalistów Polskich.

Dzieciństwo i młodość
Urodził się 15 grudnia/27 grudnia 1836 roku w Dworze Żołudek, w powiecie lidzkim na Wileńszczyźnie. Był synem Antoniego Wróblewskiego i Róży z Jurowskich, miejscowej drobnej szlachty. Od 1844 roku wraz z rodziną zamieszkał w Wilnie, gdzie uczęszczał do gimnazjum – wileńskiego instytutu szlacheckiego. Od 1853 do 1856 roku studiował w Instytucie Leśnictwa i Miernictwa w Petersburgu. Po ukończeniu studiów i odbyciu rocznej praktyki w leśnictwie pod Grodnem, w 1857 roku został mianowany chorążym w Korpusie Leśnym. Został skierowany do pracy na stanowisko zastępcy kierownika szkoły leśnej w Sokółce, zaś w 1861 roku został kierownikiem szkoły i otrzymał nominację na podporucznika. W Sokółce wraz z Konstantym Kalinowskim był organizatorem rozgałęzionej sieci organizacji rewolucyjnych. Wraz z Kalinowskim wydawał pismo „Mużyckaja Prauda” (Chłopska Prawda). W piśmie tym wzywał do walki o wolność Polski i zniesienie pańszczyzny.

Uczestnik powstania styczniowego
Po wybuchu powstania styczniowego został od kwietnia 1863 roku zastępcą generała Onufrego Duchińskiego, naczelnika sił zbrojnych województw augustowskiego i grodzieńskiego jako zwolennik Czerwonych. W dniu 27 kwietnia 1863 roku dokonał przeglądu pierwszego oddziału powstańczego. Polecił odczytać zebranym manifest Rządu Narodowego i powstańczy dekret uwłaszczeniowy, po polsku i po białorusku. W następnych miesiącach dowodził oddziałami w bitwach m.in. pod wsią Waliły oraz pod Wielkim Węgłem (16 czerwca 1863 roku). W pogoni za jego oddziałem wysłano w różnych kierunkach 4 kolumny piechoty i kawalerii. Z jedną z tych kolumn pod Żarkowszczyzną stoczył potyczkę (21 lipca), a następnie schronił się ze swoim oddziałem w Puszczy Białowieskiej. W sierpniu 1863 roku został awansowany do stopnia pułkownika i w miejsce zwolnionego Duchińskiego mianowany naczelnikiem województwa grodzieńskiego. We wrześniu 1863 roku przybył do Warszawy pod fałszywym nazwiskiem, gdzie prowadził rozmowy z dyktatorem powstania Romualdem Trauguttem.
Pod koniec 1863 roku po powrocie z Warszawy, rozszerzył działania na Podlasie i Lubelszczyznę. W połowie stycznia 1864 roku przeszedł z oddziałem rzekę Wieprz pod Kockiem. 9 stycznia 1864 roku został ciężko ranny przez kozaków podczas marszu pod Budką Korybutową. Nierozpoznany przez Rosjan, został przeniesiony z pola bitwy i ukryty w stodole przez miejscowego chłopa, a następnie przewieziony do dworu w Zawieprzycach. Krewna dzierżawcy Bolesława Skłodowska (ciotka przyszłej uczonej Marii Skłodowskiej-Curie) przewiozła rannego Wróblewskiego w przebraniu kobiecym na stronę austriacką do Galicji. Po przekroczeniu granicy austriackiej przez pewien czas przebywał w szpitalu powstańczym, założonym u hrabiów Tarnowskich w Dzikowie. Następnie z Galicji wyjechał do Francji. W tym czasie władze carskie wydały na niego wyrok śmierci i konfiskatę dóbr w Sokółce.
Po przyjeździe do Francji, pracował jako nauczyciel, zecer oraz zapalał latarnie gazowe na ulicach. Jednocześnie aktywnie działał w środowiskach niepodległościowych. W 1865 roku został wybrany przewodniczącym Delegacji Litewskiej (organizacji skupiającej powstańców). W połowie 1867 roku wszedł do Komitetu reprezentacyjnego Zjednoczenia Emigracji Polskiej.

Generał Komuny Paryskiej
W czasie wojny francusko-pruskiej bronił Paryża w batalionach Gwardii Narodowej. Po wybuchu rewolucji w Paryżu 18 marca 1871 roku stanął po stronie komunardów. W połowie kwietnia mianowano go generałem i dowódcą odcinka frontu od Ivry do Arcueil. Był także organizatorem i dowódcą kawalerii. około dwóch tygodni później został dowódcą III Armii i powierzono mu obronę całego frontu na lewym brzegu Sekwany.
Gdy 10 maja 1871 roku wersalczycy zajęli fort Vanves na czele dwóch batalionów osobiście poprowadził zwycięski szturm. Podczas szturmu niemal cudem uniknął śmierci w chwili wysadzania bramy granatem. 24 maja kilkakrotnie odpierał ataki wersalczyków na terenie XIII okręgu. Jednak wobec przewagi wroga i groźby bezpośredniego okrążenia, wydał rozkaz do wycofania się do XI okręgu. Pod osłoną nocy z 25 na 26 maja przekroczył Sekwanę wraz z około tysiącem ludzi i działami. W ostatnich dniach walczył jako żołnierz na barykadzie. W nocy oddziały rozproszyły się, zaś Wróblewski schronił się w jednym z budynków w okolicach placu Chateau-d΄Eau.
Po klęsce komunardów, w obliczu aresztowań i rozstrzeliwań z pruskim paszportem przez Belgię dotarł w połowie sierpnia 1871 roku do Londynu. W dniu 28 maja 1872 roku francuski trybunał zaocznie skazał go na śmierć. Przebywając w Londynie został sekretarzem Rady Generalnej Międzynarodowego Stowarzyszenia Robotników, tzw. I Międzynarodówki i delegatem Polski na jej kongresach. Był członkiem komitetu Związku Ludu Polskiego w Londynie.
W 1877 roku po wybuchu wojny rosyjsko-tureckiej wyjechał do Genewy. W wyniku jego starań zastał utworzony w Turcji pierwszy polski legion pod dowództwem majora Józefa Jagmina. Zakończenie wojny w 1878 roku przekreśliło plany wojskowe.

Działacz PPS
Po amnestii dla komunardów ogłoszonej przez rząd, powrócił w 1881 roku do Francji (początkowo do Nicei, w którym to mieście pracował w kuźni). W 1893 roku miał wypadek. Wskutek bójki z ulicznymi bandytami, którzy go zaczepili na ulicy, doznał złamania ręki i połamania kilka żeber, co uniemożliwiło mu zarobkowanie. Nie mogąc zarobkować jako inwalida, próbował popełnić samobójstwo. Został uratowany przez polskich przyjaciół. Zaalarmowany Fryderyk Engels w Londynie przyszedł mu z pomocą. Engels zainterweniował u socjalistów francuskich, Vaillanta i Rocheforta, aby zajęli się losem weterana Komuny i wyrwali go z nędzy. W konsekwencji tych starań, pod koniec kwietnia 1895 roku został sprowadzony do Paryża, gdzie zamieszkał przy ul. Mazarina 44. W Paryżu otrzymał posadę kontrolera kolportażu popularnego pisma „L’Intransigeant”. W 1895 roku przystąpił do paryskiej sekcji Związku Zagranicznego Socjalistów Polskich (od 1900 roku Oddział zagraniczny PPS).
W 1900 roku przyjaciele Henryk i Maria Gierszyńscy zabrali go schorowanego do swego domu w Ouarville we Francji, gdzie zmarł 5 sierpnia 1908 roku. Ostatnim jego życzeniem było, aby go pochować na cmentarzu Père Lachaise, obok współtowarzyszy walki zabitych w 1871 roku.
Wzniesiony w późniejszych latach grobowiec na cmentarzu Péré Lachaisé upamiętnia jego postać. Grobowiec ten ozdabia, wykute w szarym kamieniu, popiersie generała. A przed nim napis w języku francuskim informuje: „Walery Wróblewski 1836-1908, bojownik insurekcji polskiej 1863, generał Komuny Paryskiej (18 marca – 28 maja 1871). Pod jego dowództwem 101 batalion utworzony z robotników XIII i V okręgu dziesięciokrotnie zmuszał do ucieczki przeważających liczebnie wersalczyków. Bohaterskiemu synowi Polski – lud Paryża”.

„W inną Polskę niż ta, którą lud nasz pracowitymi rękoma z grobu podźwignie – nie wierzę; innej Polski nad tę, jaka przy całości historycznych swych granic, całością praw obywatelskich obdarzy wszystkich swych synów – nie pragnę; dla innej Polski jak ta, gdzie panowanie człowieka nad człowiekiem ustąpi miejsca panowaniu wolności rozumu i prawa, gdzie ciemnota zniknie w promieniach powszechnej oświaty, a nędza – w sumiennym rozkładzie społecznych korzyści – dla innej Polski ani żyć, ani umierać nie mogę”.

(Walery Wróblewski, Odezwa programowa  pt. „Do Zjednoczonej Demokracji Polskiej” 1.02. 1869)